زمین شناسان ایران، ابوریحان بیرونی

ابوريحان محمد بن احمد بيرونی(440-362 هجری قمری)، دانشمند برجسته‌ی ايرانی، در رشته‌های گوناگون دانش، رياضی، جغرافيا، زمين‌شناسی، مردم‌شناسی، فيزيک و فلسفه، سرآمد روزگار خود بود.

زندگی‌نامه

در سوم ذيحجه‌ی 362 هجری قمری(18 دی‌ماه 351 خورشيدی) در شهرکاث، از شهرهای ولايت خوارزم، به دنيا آمد. پدرش، ابوجعفر احمد بن علی انديجانی، اخترشناس دربار خوارزم‌شاه در رصدخانه‌ی گرگانج بود و مادرش، مهرانه، پيشينه‌ی مامايی داشت. چنان که خود گفته است، پدرش را در پی بدگويی حسودان از دربار راندند و به ناچار در يکی از روستاهای پيرامون خوارزم ساکن شدند و چون برای مردم روستا بيگانه بودند، به بيرونی شهرت پيدا کردند.

آشنايی بيرونی با امير نصر منصور بن عراقی باعث راه‌يابی او به دربار خوارزم‌شاه و مدرسه‌ی سلطانی خوارزم شد که امير نصر آن را بنيان‌گذاری کرده بود. اما پس از چند سال در پی فروپاشی حکومت خاندان آل عراق بر خوارزم، به ری و سپس گرگان رفت و کتاب آثارالباقيه را در آن‌جا به نام شمس المعالی قابوس وشمگير نوشت.

بيرونی بين 400 و 407 هجری قمری به خوارزم بازگشت و مدتی را در دربار ابوالعباس مأمون ابن خوارزم بزيست. در زمان شورش خوارزم و لشکرکشی سلطان محمود غزنوی به خوارزم در آن‌جا بود و سلطان محمود او را در بهار 408 به غزنه برد. بيرونی در لشکرکشی‌ها محمود به هندوستان همراه او بود و در اين سفرها با دانشمندان هندی آشنا شد و با آنان به گفت و گو نشست. زبان سانسکريت آموخت و اطلاعات لازم برای نگارش کتاب تحقيق ما للهند را فراهم کرد. بيرونی در 77 سالگی در رجب 440 هجری قمری در غزنه درگذشت.

برای دانستن بخشی از پژوهشهای زمین شناسی وی، به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.